Cukrzyca typu 1 - cukrzyca insulinozależna, cukrzyca młodzieńcza, diabetes mellitus type 1, insulin dependent diabetes mellitus - IDDM. 

 Jest jedną z kilku typów cukrzycy. Zgodnie z najnowszymi badaniami, powstaje o podłożu genetycznym i należy do grupy chorób autoimunologicznych (autoagresja). W efekcie stanu zapalnego, uaktywnia się układ odpornościowy który, niszczy komórki β wysp trzustkowych produkujące insulinę. W następstwie tego procesu, który może trwać kilkanaście miesięcy, dochodzi do powolnego całkowitego zaniku jej wydzielania. Kiedy zostaje ok 20% aktywnych komórek produkujących insulinę, uaktywniają się pełne objawy cykrzycy typu 1.

 Cukrzyca typu 1, powinna być leczona wyłącznie za pomocą insuliny. W innym przypadku kończy sie śmiercią ponieważ, inne leki obniżające poziom glukozy we krwi, nie mają możliwości transportowania glukozy do komórek. Prawidłowo leczona wraz z odpowiednią dietą i aktywnością fizyczną nie wpływa na długość życia. Duże nadzieje wiąże się w przyszłości zastosowanie transplantacji trzustki, lub wysp trzustkowych wraz z zastosowaniem tzw "zamkniętej pętli". Jest to w pełni automatyczny system. Bez udziału pacjenta następuje regulacja poziomu glukozy we krwi oraz dobór odpowiedniej ilości insuliny w zalezności od zapotrzebowania. Obecnie stosowane indywidualne pompy insulinowe z systemem CGM nie są w systemie zamkniętym, ponieważ decyzja o ilości podawanej insuliny na podstawie pomiarów należy do chorego.

  Cukrzyca typu 1 stanowi około 10% wszystkich przypadków zachorowań na cukrzycę. Z czego 85% - 90% przypadków dotyczy osób młodych (dzieci, młodzież) przed 30 rokiem życia. Jednak coraz częściej (ok 10% – 15%) występuje powyżej 30 roku życia. Statystycznie początek choroby i jej diagnoza następuje między 12 - 15 rokiem życia. Ale to nie zasada.

Na podstawie badań naukowych genezę cukrzycy typu 1 można podzielić na trzy okresy:

- autoimmunizacja - układ odpornościowy wytwarza autoprzeciwciała, w reakcji na toczący się prawdopodobnie, źle rozpoznany stan zapalny

- autoagresja - atak i niszczenie komórek β wysp trzustkowych przez przeciwciała

- pełnoobjawowa, kliniczna postać cukrzycy typu 1

   Komórki beta (β) które wystepują w wyspach trzustkowych (wyspach Langerhansa) jako jedyne w organizmie produkują insulinę. Kiedy przeciwciała w procesie autoimmunologicznym doprowadzą do ich zniszczenia nastepuje niedobór hormonu anabolicznego - insuliny. Jest niezbędna do prawidłowego metabolizmu węglowodanów, tłuszczów i białek. Gdy nastapi deficyt insuliny, do komórek organizmu nie dociera glukoza potrzebna do ich odżywiania i produkowania energi. Paradoksalnie dochodzi do sytuacji "głodu" komórek przy dużej ilości glukozy w krwioobiegu. To długotrwłe wysokie stężenie glukozy nazywa się hiperglikemią. Nie ustępuje ponieważ, brak insuliny wstrzymuje transport glukozy do komórek.W reakcji na hiperglikemię i informacjię o braku glukozy w komórkach, organizm próbuje się ratować. Uaktywnia rezerwy glukozy znajdujące się w wątrobie. Uwalniając dodatkowe ilości glukozy do krwi powoduje dalszy wzrost jej poziomu. Dlatego przy diagnozie cukrzycy wartości stężenia sięgają często powyżej 500 mg/dl.

 Z braku energii powstającej z glukozy (niedobór insuliny), komórki przestawiają się na alternatywne źródła energii. Zaczynają intensywnie przekształcać aminokwasy oraz rozkładać białka i tłuszcze. W wyniku procesu rozpadu tłuszczów tworzą się ciała ketonowe doprowadzając do zakwaszenia krwi (kwasica ketonowa, acydoza, ketoza). Nastepują poważne zaburzenia metaboliczne takie jak: kwasica ketonowa a następnie śpiączka ketonowa.

Objawy cukrzycy typu 1 ujawniają się nagle i są bardzo charakterystyczne:

• glukoza (glukozuria) i ciała ketonowe w moczu

• senność i zmęczenie

• zaburzenie widzenia

• pragnienie (polidypsja)

• częste oddawanie moczu (częstomocz)

• szybka i duża utrata wagi

• częste nudności i wymioty

• zapach acetonu w ustach i oddechu

  Na dzień dzisiejszy choroba jest nieuleczalna. Leczenie odbywa się poprzez podawanie insuliny w celu zapobieżenia powikłaniom, podawaną do organizmu z zewnątrz. Insulinę podaje się podskórnie, za pomocą strzykawek, penów insulinowych lub indywidualnej pompy insulinowej. Chodzi o to aby naśladować wydzielanie naturalnej insuliny przez trzustkę. Przy penach podaje się analogi insuliny ludzkiej długodziałającej lub o przyspieszonym działaniu. Przy pompie insulinowej natomiast, stosuje się jedynie insulinę krótkodziałającą. Preparaty insulinowe wytwarza się w organizmach modyfikowanych genetycznie – drożdżach i bakteriach.

data-matched-content-rows-num="3" data-matched-content-columns-num="3"

Do głównych form leczenia cukrzycy typu 1 należy:

1. Insulinoterapia.

 Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, osoby chore na cukrzycę  typu 1 bezwzględnie powinne podczas leczenia  przyjmować insulinę. Do okresu leczenia insulinoterapią dodać należy również czas remisji choroby (dotyczy głównie cukrzycy typu 1 i LADA). Zaleca się stosowanie wielokrotnych podskórnych dawek insuliny przy użyciu pena lub ciągłego podawania insuliny za pomocą osobistej pompy insulinowej:

- do każdego posiłku

- do ewentualnych korekt glikemii 2 godziny po posiłku

- do ewentualnych korekt glikemii podczas choroby

- do ewentualnych korekt glikemii podczas wysiłku fizycznego

- znajomość fizjologicznej ilość insuliny jaką nie powinno się przekraczać

Długotrwałe stosowanie ponad fizjologicznych ilości insuliny może prowadzić do niekorzystnych zmian (powikłań), a także nadmiernego przyrostu masy ciała.

 Szczególną uwagę należy zwrócić na umiejętność korekty dawek insuliny w odpowiedzi na:

- zmiany w posiłkach (np. znajomość indeksu glikemicznego, przeliczania ww i wbt)

- zmiany stylu życia (np. reakcja na zmiany w pracy)

- zmiany w aktywności fizycznej

- na wczesne objawy (indywidualne) hipoglikemii.

 Należy zapamiętać - warunkiem skutecznego leczenia jest prowadzenie samokontroli glikemii z użyciem glukometru i odnotowywanie tego w dzienniczku. Wykorzystać można również programy komputerowe, systemy CGM. Ułatwiają one optymalizację wyrównania cukrzycy szczególnie u pacjentów z częstymi epizodami hipoglikemii, hipoglikemią nocną, hipoglikemią ciężką czy dużymi dobowymi wahaniami glikemii.

3. Dieta.

 Każda osoba chora na cukrzycę powinna zaznajomić się z zdrową dietą opartą na produktach o niskim indeksie glikemicznym. Umiejętne dobieranie produktów podawane w pięciu posiłkach dziennie, obniża znacząco powstawanie powikłań cukrzycowych. Wiedzę na temat odpowiedniej diety każdy diabetyk powinien uzyskać po konsultacji z dietetykiem.

4. Aktywność fizyczna (sportowa).

Cukrzyca typu 1 nie jest przeciwwskazaniem do uprawiania sportu przez diabetyków. Jednak aby sport (aktywność fizyczna) był bezpieczny dla osoby chorej musi znać swój organizm i jego reakcję na wysiłek fizyczny. Rodzaj wykonywanej aktywności sportowej detrminuje do wprowadzania odpowiedniego przygotowania np:

- wysokokaloryczne śniadanie przed startem

- rozpoczynanie wysiłku przy indywidualnie dobranym wysokim poziomie glukozy we krwi

- częstotliwość podawanie węglowodanów prostych w odpowiedzi na zapotrzebowanie

Wysiłek fizyczny należy zaczynać po konsultacji z lekarzem diabetologiem przy współpracy z przeszkolonym fizjoterapeutą lub trenerem personalnym.

data-matched-content-rows-num="3"      data-matched-content-columns-num="3"

powrót do art

data-matched-content-rows-num="3" data-matched-content-columns-num="3"

 Test tolerancji glukozy jest też obowiązkowym badaniem dla kobiet w ciąży. Jak przebiega doustny test obciążenia glukozą i jak należy interpretować jego wyniki?

 Krzywa cukrowa to badanie, które obowiązkowo wykonuje się u kobiet w ciąży, by sprawdzić, czy nie rozwija się u nich cukrzyca ciążowa. Poza tym powinny go wykonać osoby, u których poziom cukru we krwi na czczo jest nieco podwyższony lub jest w normie, ale lekarz podejrzewa występowanie cukrzycy. Badanie jest bezbolesne, ale trzeba na nie poświęcić ponad 2 godziny. Przez 3 dni przed wykonaniem testu stosuje się normalną dietę bogatą w węglowodany (przynajmniej 150 g dziennie).

 Jeśli to możliwe, należy odstawić na 3 dni leki zaburzające gospodarkę węglowodanową (moczopędne, doustne środki antykoncepcyjne, sterydy). Ostatni posiłek można zjeść na 12 godzin przed testem. Na 24 godziny przed nim nie należy pić alkoholu, palić papierosów i podejmować wysiłku fizycznego. Aby wynik był miarodajny, ogólny stan zdrowia badanej osoby musi być dobry, bo nawet przeziębienie może go zafałszować.

 W przychodni pacjentowi pobiera się próbkę krwi żylnej (do testu nie należy używać glukometrów), z której oznacza się wyjściowe stężenie cukru. Następnie pacjent otrzymuje 75 g glukozy rozpuszczone w 250 – 300 ml wody, które musi wypić w ciągu 5 minut. Kolejną próbkę krwi pobiera się po 60 minutach, a trzecią po kolejnej godzinie. Czekając na pobranie krwi, pacjent nie może opuszczać przychodni i forsować organizmu.

 Stan przed cukrzycowy mogą sugerować wyniki 100-125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l), a po 2 godzinach 140-199 mg/dl (7,8-11 mmol/l). Cukrzycę potwierdzają wyniki w 2 godzinie testu od 200 mg/dl (11,1 mmol/l).

 Cukrzycę można rozpoznać także na podstawie pomiaru poziomu cukru we krwi – gdy wynosi on 126 mg/dl (7,0 mmol/l) lub więcej, z tym że taki wynik musi być stwierdzony dwukrotnie.

Autor: Anna Jarosz - artykuł pochodzi z miesięcznika "Zdrowie"

data-matched-content-rows-num="4,2" data-matched-content-columns-num="1,2"

 Za pomocą pena można łatwo, bezpiecznie i dokładnie podać odpowiednie dawki hormonu insuliny. Z myślą o osobach słabo widzących wyposażono peny w skale dużymi cyframi. Niektóre modele mają ukrytą igłę w specjalnej nakładce, zmniejszając strach związany z widokiem igły wstrzykiwacza u dzieci.

 Większość igieł jest o długości 6, 8, 12 mm. Wkład ma zwykle 3 ml pojemności, zawierają insulinę w stężeniu 100 jednostek w mililitrze.

Zasady prawidłowego wstrzyknięcia insuliny:

- dokładnie umyj dłonie ciepłą wodą z mydłem (najlepiej bakteriobójczym)

- producenci wymagają aby do każdej iniekcji użyć nowej igły (nie musi być to reguła)

- sprawdź drożność igły poprzez wypuszczenie przez nią ok jednej jednostki, brak kropelki na igle świadczy o niedrożności i należy igłę wymienić

- ustaw odpowiednią dawkę do podania

- podaj insulinę (igła powinna być wbita w całości w ciało)

- po iniekcji, w celu uniknięcia wypłynięcia insuliny, odczekaj 10 sekund i powoli wyjmij igłę 

- zmieniaj miejsce iniekcji aby zapobiec zrostom tkanki, które ograniczą wchłanianie insuliny

Miejsca podawania insuliny:

- pośladek

- brzuch

- ramię

- udo

data-matched-content-rows-num="3" data-matched-content-columns-num="3"

 Kliniczne objawy cukrzycy typu 1 pojawiają się kiedy, masa komórek beta zredukowana zostaje o około 80 - 90% w wyspach Langerhansa. W tym stanie wydzielanie substancji przez komórki, czyli sekrecja insuliny jest niewystarczająca dla utrzymania normoglikemii. Podwyższony poziom glukozy we krwi wywołuje hiperglikemię

U wielu młodych pacjentów wkrótce po ujawnieniu się cukrzycy typu 1 i szybkim wprowadzeniu insulinoterapii dochodzi do częściowej odnowy komórek β (beta). W konsekwencji spada zapotrzebowania na w/w insulinę egzogenną, zwykle do dawki dobowej poniżej 0,3 j/kg przy zachowaniu normoglikemii. To zjawisko nosi nazwę remisji.

Dokładny proces hemiczny powstawania remisji opisany jest tu: remisja - patogeneza

Remisja jest to okres zmniejszenia zapotrzebowania na insulinę, występuję kilka miesięcy po rozpoznaniu cukrzycy i może trwać nawet do jednego roku. Okres ten nazywany jest także miesiącem miodowym. Stężenie glukozy się zmniejsza, co wymaga zmniejszenia dawek insuliny. Mogą wówczas występować częste niedocukrzenia wynikające ze zwiększonej ilości własnej insuliny. Często nie ma potrzeby podania niektórych dawek insuliny np poposiłkowych a insulina bazowa jest bardzo zredukowana.

 Należy jednak pamiętać, że jest to sytuacja przejściowa. Glikemia znowu się zwiększy. Najlepiej w tym okresie często kontrolować stężenie glukozy we krwi za pomocą glukometru i podawać mniejsze dawki insuliny, nawet tak symboliczne jak 1 jednostka. Nie zaleca się zupełnego zaprzestania podawania insuliny.

data-matched-content-rows-num="3" data-matched-content-columns-num="3"

 Samokontrola glikemii jest integralną częścią leczenia cukrzycy.Chorzy leczeni metodą wielokrotnych wstrzyknięć insuliny lub przy użyciu ciągłego podskórnego wlewu insuliny powinni na co dzień wykonywać dobowy profil glikemii, obejmujący oznaczenia stężenia glukozy: rano na czczo, przed i 60–120 minut po każdym głównym posiłku oraz przed snem. Częstość i pory dodatkowych oznaczeń należy dobierać indywidualnie.

 Zastosowanie systemu ciągłego monitorowania glikemii (CGMS,continuous glucose monitoring system) jako formy uzupełnienia samokontroli glikemii jest wskazane u chorych na cukrzycę typu 1 o chwiejnym przebiegu ze współistniejącymi częstymi epizodami hipoglikemii i brakiem jej świadomości, ponieważ poprawia bezpieczeństwo i skuteczność leczenia.

 Samokontrola glikemii jest również zalecana, by osiągnąć cele terapeutyczne u chorych leczonych pojedynczymi wstrzyknięciami insuliny, doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi, dietą i dozowanym wysiłkiem fizycznym (tab. 3.1).

 W celu prawidłowego prowadzenia samokontroli glikemii chorego należy przeszkolić w zakresie obsługi glukometru, interpretacji wyników i dalszego postępowania.

Tabela 3.1. Zalecana częstość samokontroli glikemii

data-matched-content-rows-num="3" data-matched-content-columns-num="3"